Τα φακοειδή σύννεφα είναι στάσιμα νέφη μέσου ύψους τα οποία σχηματίζονται όταν υπό συνθήκες ατμοσφαιρικής ευστάθειας ένα ισχυρό ρεύμα αέρα περνάει πάνω από έναν ορεινό όγκο δημιουργώντας στάσιμα ατμοσφαιρικά κύματα, δηλαδή στάσιμες ζώνες ανοδικών και καθοδικών κινήσεων του αέρα στην υπήνεμη πλευρά του ορεινού όγκου. Στις ζώνες ανοδικών κινήσεων εντοπίζονται τα φακοειδή νέφη ενός στις ζώνες καθοδικών κινήσεων απουσιάζουν οι νεφώσεις.

Τα φακοειδή νέφη συνδέονται με την εμφάνιση ισχυρών έως και θυελλωδών ανέμων στην υπήνεμη περιοχή ενός όρους, όπου παράλληλα λόγω της έντονης καθοδικής κίνησης των αερίων μαζών παρατηρείται θέρμανση και ξήρανση του αέρα επιδεινώνοντας σημαντικά σε τοπική κλίμακα τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες. Υπό αυτές τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες, αν εκδηλωθεί μια δασική πυρκαγιά τότε είναι πολύ πιθανό να λάβει γρήγορα διαστάσεις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.

Ένα πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως διακρίνεται και στην παρακάτω δορυφορική εικόνα του Ευρωπαϊκού δορυφόρου Sentinel-2, αποτελεί η πυρκαγιά στην περιοχή της Ιεράπετρας, Κρήτης στις 06 Απριλίου 2024.